Kancer je bolest koja nastaje nekontrolisanom deobom ćelija, što dovodi do abnormalnog rasta i razvoja tumora.
Za razliku od benignih tumora, zloćudni se šire na okolna tkiva, u regionalne limfne čvorove, kao i druge organe u telu (udaljene metastaze).
SRBIJA JE ZEMLJA SA SREDNJIM RIZIKOM OBOLEVANJA, ALI VISOKIM RIZIKOM UMIRANJA OD MALIGNIH BOLESTI.
Svake godine zloćudni tumor se dijagnostikuje kod više od 40 hiljada osoba, a broj preminulih od ove bolesti je preko 20 hiljada.
Rak debelog creva je po zastupljenosti
- kod oba pola jedna od najčešćih malignih bolesti u našoj zemlji i
- jedan od vodećih uzročnika smrti kada je kancer u pitanju
Debelo crevo (kolorektum) je završni deo sistema za varewe hrane, nastavlja se na tanko crevo i sastoji od kolona i rektuma. Ima ulogu u apsorpciji vode i preostalih nutrijenata, a tu se nalaze i bakterije koje sintetišu pojedine vitamine. U završnom njegovom delu se izbacuju nesvareni, nepotrebni ostaci hrane.
Skoro 90% karcinoma debelog creva nastaje od dobroćudnih izraslina u debelom crevu – polipa. Proces obično traje 10 i više godina. Postoje i drugi, ređi načini bržeg nastanka. Postojanje polipa ne podrazumeva obaveznu pojavu karcinoma, isti će se razviti u manjem broju slučajeva. Verovatnoća prelaska u karcinom zavisi od broja polipa, njihove veličine i stepena razvoja.
MOŽEMO IZDVOJITI BROJNE FAKTORE KOJI SE DOVODE U VEZU SA VEĆIM RIZIKOM OD NASTANKA BOLESTI, KAO I ONE KOJI SMANJUJU RIZIK OD OBOLEVANJA.
Faktore rizika delimo na promenljive i nepromenljive.
Nepromenljivi faktori rizika:
- Godine – bolest se najčešće javlja kod starijih osoba, odnosno, 90% obolelih ima više od 50 godina.
- Pol – bolest se češće javlja u muškoj populaciji.
- Nasledni faktori – ko 20% novoobolelih pacijenata ima pozitivnu porodičnu anamnezu
- Zapaljenske bolesti creva – rizik od pojave raste sa dužinom trajanja bolesti, kao i većim stepenom zapaljenskih procesa, odnosno lošijom kontrolom bolesti.
- Polipi – povećavaju rizik od obolevanja, koji je direktno proporcionalan veličini polipa i stepenu razvoja.
Promenljivi faktori rizika:
- Ishrana – bogata mastima životinjskog porekla, rafinisanim ugljenim hidratima, crvenim mesom i mesnim prerađevinama povećava rizik od razvoja bolesti.
- Gojaznost – gojazne osobe su za 50% više izložene riziku od pojave raka debelog creva.
- Fizička aktivnost – redovna fizička aktivnost smanjuje relativan rizik od nastanka bolesti za oko 25%.
- Alkohol – prekomerna upotreba znatno doprinosi razvoju karcinoma. Osobe koje svakodnevno popiju 2–4 alkoholna pića (> 30 gr dnevno) imaju veći rizik da obole.
Duvan – višegodišnja upotreba duvana je još jedan faktor koji doprinosi nastanku raka debelog creva. Kancerogeni efekat je izraženiji kod muškaraca, kao i kod osoba koje istovremeno konzumiraju duvan i alkohol.
PRIMARNA PREVENCIJA PODRAZUMEVA KOREKCIJU NAPRED OPISANIH PROMENLJIVIH FAKTORA RIZIKA, SA CILJEM DA SE UMANJI MOGUĆNOST POJAVE BOLESTI.
Rana detekcija i uklanjanje prekanceroznih polipa mogu doprineti smanjenju pojave kolorektalnog karcinoma.
U Srbiji se sprovodi Nacionalni program ranog otkrivanja raka debelog creva, koji podrazumeva primenu imunohemijskog testa za rano otkrivanje skrivene krvi u stolici kod muškaraca i žena starosti od 50 do 74 godine.
VEĆ DRUGU GODINU ZAREDOM, DOM ZDRAVLJA PARAĆIN, U POJAČANOM INTEZITETU POZIVA SVOJE SUGRAĐANE NA BESPLATAN I JEDNOSTAVAN PREGLED I ISPITIVANJE MOGUĆE POJAVE KARCINOMA DEBELOG CREVA U POČETNOM STADIJUMU.
Mogućnosti reagovanja su tada najbrojnije i najuspešnije.
PROVERITE DA LI STE DOBILI POZIV, AKO NISTE…..DOĐITE KOD SVOG IZABRANOG LEKARA….
IZVOR: Institut za onkologiju i radiologiju Srbije
Objava je rezultat saradnje Doma zdravlja Paraćin i RTV Kanal M.
Tekst pripremila Žaklina Romih Veljković – Viša med. sestra
DOM ZDRAVLJA PARAĆIN
