Park i spomenik podignuti na mestu Boja na Ivankovcu
Projekat pomaže Opština Ćuprija, po Konkursu za sufinansiranje projekata u oblasti javnog interesa za 2020. godinu
Na mestu gde se danas nalazi selo Ivankovac u Opštini Ćuprija, davne 1805. godine na Preobraženje, 18. avgusta, ostvarena je prva pobeda ustanika nad turskom vojskom u Prvom srpskom ustanku. Čuvena Ivankovačka bitka, i pobeda Srba u njoj, označile su početak oslobođenja Srbije od Otomanske vlasti, te je u znak sećanja na ovaj dođagaj, na saom ulazu u selo podignut spomen park.
Tok bitke
Nakon ubistva dahija beogradski paša postaje Hafiz paša, koji je do tada bio bio stacioniran u Nišu. Krajem jula 1805. godine on se iz Niša uputio ka Beogradu sa oko 15000 svojih vojnika. Ustanici su planirali da spreče da se on domogne Beograda te su formirali dve grupe, jednu koju je predvodio Karađorđe sa oko 4000 ustanika i koja je bila poziionirana na kod Gilja u Jagodini, i drugu koju su predvodili Petar Dobrnjac i Milenko Stojković, sa upola manje vojnika, koji su bili postavljleni na Ivankovcu.
Saznavši za ovo, Hafiz paša je odlučio da pokuša da probije ustaničku vojsku kod Ivankovica jer je tamo bilo stacionirano manje ljudi, a i želeo je da izbegne Šumadiju u kojoj je bilo mnogo ustanika po selima. Međutim, zahvaljujući vojnoj dosetljivosti Stojkovića i Dobrnjca i dobro iskopanim šančevima kod Ivankovca, ustanici su uspeli da održe odstupnicu do dolaska Karađorđa, nakon čega su oterali tursku vojsku prema Paraćinu. Tamo je čuveno Steva Pisar sa Karađorđevog brda ranio Hafiz Pašu, koji je kasnije i preminuo od posledica ranjavanja.
Da se ovaj događaj ne bi zaboravio u selu je podignut spomenik i spomen park pod nazivom “Šančevi”. Međutim većina ljudi, čak iz samog Ivankovca nije upoznata sa kompleksnom pričom nastanka spomenika i parka.
Spomenik i spomen park
Kralj Petar I Karađorđević, unuk Karađorđa Petrovića, vise puta je posetio Ćupriju i njen kraj. Tako je prilikom jedne posete, 1907. godine otišao na polje Ivankovac, mesto na kojem se odrigrala čuvena bitka i naredio da se na tom mestu postavi hrastov krst i podigne spomenik. Krst je postavljen, ali je podizanje spomenika morlao da sačeka neko bolje vreme.
“Usledio je Prvi svetski rat pa su tek 1934. ugledni stanovnici Ivankovca i meštani Ćuprije odlučili da osnoju jedan odbor za podizanje tog spomenika Boju na Ivankovcu” – objašnjava Stefan Stamenković, istoričar iz Ćuprije. “Neki od njih su bili trgovac Milovan Ristić, potpukovnik u penziji Toma Nikolić, profesor Milan Jovanović i drugi.”.
„Na ovo mestu 1805. godine za vreme Prvog srpskog ustanka srpska vojska pod vođstvom Milenka Stojskovića i Petra Dobrnjca do nogu je potuka turske osvajače koji su stotinama godina harali srpskom zemljom. Ova pobeda predstavlja jedan od onih velikih događaja kojima počinje borba srpskog naroda za slobodu i nezavisnost.“ – piše na spomen ploči
Ipak, kako je usledio i Drugi svetski rat, spomenik je podignut tek 22. decembra 1951. godine. Spomenik i spomen ploča posvećeni su svim palim borcima na Boju na Ivankovcu. U formi je trostepene piramide od kamenih blokova, a na vrhu spomenika nalazi se bista Milenka Stojkovića.
Sam lokalitat je još 1950., pre podizanja spomenika, proglašen za znamenito mesto, pre svega zahvaljujući inicijativi Igora Parfjonova, osnivača muzeja u Ćupriji.
“On je pedesetih godina u komunikaciji sa Zavodom za zaštitu spominaka kulutre Republike Srbije, potkrepljivao materijalom koji je potreban da bi se zaštitilo” – rekao je direktor muzeja Horeum Margi Ravno u Ćupriji, Novak Novaković.
Status kulturnog dobra ovaj lokalitet je dobio 29 godina kasnije, 1979. godine.
Razlog zbog kojeg se park zove Šančevi nalazi se u tome što su baš na ovom mestu bili iskopani ti čuveni šančevi koji su izvojevali pobedu u boju. Njhove replike i danas se mogu videti u spomen parku. Takođe, u parku postoji i nekoliko klupa za sedenje, a nedaleko od parka nalazi se i crkva posvećena Svetom proroku Jeremiji, koja je podignuta prilikom proslave 200 godina od Ivankovačke bitke.
Danas se o spomen parku “Šančevi” brine muzej “Horeum Margi – Ravno” iz Ćuprije. Svake godine ovde se obeležava godišnjica boja i tom prilikom se na spomenik polažu venci palim ratnicima.
S obzirom na ogroman značaj koji je Ivankovački boj imao na oslobođenje Srbije, utisak je da je šira javnost zna malo i o ovom događaju i o spomen parku te je ideja ljudi iz muzuja je da polularušu ovo mesto, privuku veći broj ljudi da dođe i čuje priču o prvoj pobedi srpske vojske u Prvom srpskom ustanku i prošeta parkom.
