Zadužbina kneza Lazara u kojoj se danas nalaze njegove mošti
Projekat pomaže Opština Ćuprija, po Konkursu za sufinansiranje projekata u oblasti javnog interesa za 2020. godinu
U podnožju Kučajskih planina, nadomak ćuprijskog sela Senje nalazi se biser i jedan od najpoznatijih simbola Ćuprije – Manastir Ravanica. On je, zajedno sa crkvom posvećenom Svetom Vaznesenju Gospodnjem, zadužbina kneza Lazara. Podignut je između sedamdesetih i osamdesetih godina 14. veka.
Crkvu je gradio Rade Neimar iz Bara, a manastir je nastajao u periodu od 1376. do 1388., kada je najveći deo radova završen. Ipak, prema nekim podacima, na ovom mestu je i pre toga postojalo ravaničko vlastelinstvo, ali ne i kompletan manastir. Razlog zbog kojeg je on sagrađan baš na ovom mestu krije se u činjenici da su srpski vladari tog vremena osećali da se bliži sukob sa Osmanlijama.
“Sa jedne strane, manastir je blizu Carigradskom drumu, ali je i zaklonjem Kučajskim planinama, te je na neki način zaštićen” – ukazuje Stefan Radisavljević, istoričar iz Ćuprije. “Nekada se tu nalazila Ravanička klisura i putem je mogla da ide najviše jedna osoba. To nije bio slučaj samo sa Ravanicom, svi manastiri iz 14. i 15. veka, baš zbog toga što Turci nailaze, namerno su građeni van tih najbitnijih puteva.”
Zbog toga je manastir okruživalo moćno utvrđenje sa sedam kula, a unutar njih nalazile su se crkva, pirga, ćelije, trpezarija kao i ostale neophodne ekonomske i gospodarske zgrade.
Smrt Lazara i vekovi pljačkanja
Nakon pogibije Lazara na Kosovskom boju 1389. godine nejgove mošti su se narednih nekoliko godina nalazile u prištinskoj crkvi Vaznesenja, a u Ravanicu prenete su 1392. Ovo je Ravanicu učinilo važnom lokacijom očuvanja srpstva i mestom koje su posečivali ljudi sa svih strana zemlje.
U isto vreme, Ravanica se razvila i kao mesto pisane reči, monaške škole, a interesantno je i da je većina danas poznatih pesama kosovskog i pokosovksog ciklusa nastala upravo u manastiru ili blizu njega.
Ipak, naredne godine nisu bile naklonjene manastiru kraj Ćuprije. Tako je zabeleženo da je on pustošen u nekoliko navrata: 1396., 1398., 1436., 1686., ali i krajem 18. veka. U pljački 1459. Turci su iz Ravanice odneli svo zlato i sredbro, ali sama crkva nije bila sknavljena.
Za vreme velike seobe Srba, putem severa krenuli su i monasi Ravanice 1690. Godine. Oni su tada iz manastira poneli mošti Lazareve, njihov pokrov, i knjige i odneli ih u Sentandreju. Na ovom mestu obnoviše manastir Vrdnik, koji je od tada poznat kao Nova Ravanica i u nju položiše mošti kneza Lazara. Tako, ćuprijska Ravanica osta prazna, bez svog ktitora i svojih monaha.
Jedan od monaha, jeromonah Stefan, vrativši se 1717. do prave Ravanice zateče je u razorenom i pustom stanju. On je čitav svoj život, od tog trenutka, posvetio obnavljanju manastira, i bio je jedan od najzlaslužnijih što manastir stoji i do danas. Međutim i posle Stefana manastir je pljačakan, rušen i ova sudbina ga nije izbegla ni tokom 19. veka ali ni tokom Prvog i Drugog svetskog rata.
Na Svetom arhijerijskom saboru Srpske pravoslavne crkve koji je održan 1954. Godine odlučeno je da se mošti kneza Lazara vrate u Ravanicu. Ipak, tek 1988. godine, godinu dana pred proslavu šestogodišnjice Kosovskog boja, mošti su krenule putem ka Ćupriji. U Ravanicu su pristigle 9. septembra 1989.
Karakteristike crkve Vaznesenja
Osim rušenja priprate krajem 17. veka, crkva nije vandalizovana kao ostatak kompleksa. Najveća restauracija odrađena je početkom 18. veka, kada je ponovo podignuta priprata, ali sa spoljašnje strane crkva je ostala gotovo identična kakvu ju je sagradio Rade Neimar
Stil crkve pripada Moravskoj grupi na kojoj se posebno ističu prozori uokvireni bogatom ornamentikom. Njih ima čak 62 i oni su zastakljeni raznobojnim staklom. Sama ctkva je izgrađena na trikonhaloj osnovi.
Živopis u crkvi je izuzetno oštećen, te su danas čitavi selovi zidova bez fresaka, dok je većina onih koje su još uvek tu, izbeledelo ili ih ima samo u fragmentima.
Ravanica danas
Do 30. oktobra 1946. Ravanica je bila muški manastir, a od tog datuma postaje ženski. Tada u njega dolazi igumanija Jefimija Mićić i 25 monahinja. Danas je nastojateljica manastira igumanija Marija Čeperković.
Manastir funkcioniše gotovo samostalno sa svojom ekonomijom. Monahinje u njemu gaje voće i povrće i čuvaju životinje. Takođe, one se brinu i o deci koja su ometena u razvoju u sklopu manastira Sveta Patka u selu Izvor kod Paraćina.
Ravanica je otvorena za posete u letnjem period od 8 časova izjutra do 18 popodne, a tokom zime do 16 popodne.
Jutarnje bogusluženje vrši se svakog dana od 6 ujutru, a večernje od 17:30, dok je liturgija svakog četvrtka i subote od 7 sati.