Zadužbina kneza Lazara u kojoj se danas nalaze njegove mošti
Projekat pomaže Opština Ćuprija, po Konkursu za sufinansiranje projekata u oblasti javnog interesa za 2021. godinu
U podnožju Kučajskih planina, nadomak ćuprijskog sela Senje nalazi se biser i jedan od najpoznatijih simbola Ćuprije i srpskog pravoslavlja – Manastir Ravanica. On je, zajedno sa crkvom posvećenom Svetom Vaznesenju Gospodnjem, zadužbina kneza Lazara. Podignut je između sedamdesetih i osamdesetih godina 14. veka.
Crkvu je gradio Rade Neimar iz Bara, a manastir je nastajao u periodu od 1376. do 1388., kada je najveći deo radova završen. Ipak, prema nekim podacima, na ovom mestu je i pre toga postojalo ravaničko vlastelinstvo, ali ne i kompletan manastir. Razlog zbog kojeg je on sagrađan baš na ovom mestu krije se u činjenici da su srpski vladari tog vremena osećali da se bliži sukob sa Osmanlijama.
“Sa jedne strane, manastir je blizu Carigradskom drumu, ali je i zaklonjem Kučajskim planinama, te je na neki način zaštićen” – ukazuje Stefan Radisavljević, istoričar iz Ćuprije. “Nekada se tu nalazila Ravanička klisura i putem je mogla da ide najviše jedna osoba. To nije bio slučaj samo sa Ravanicom, svi manastiri iz 14. i 15. veka, baš zbog toga što Turci nailaze, namerno su građeni van tih najbitnijih puteva.”
Zbog toga je manastir okruživalo moćno utvrđenje sa sedam kula, a unutar njih nalazile su se pirga, ćelije, trpezarija, crkva Vaznesenja kao središte manastira, kao i ostale neophodne ekonomske i gospodarske zgrade.
Istrorijski kontekst
Priča o nastanku Ravanice ima poseban istorijski značaj. Doktor Vlad. R. Petković u knjizi „Ravanica“ iz 1922. navodi da se crkva i manastir često smatraju jednim od najlepših spomenika stare naše arhitekture.
„Pošto beše podignutra samo na nekoliko godina pred katastrofom na Kosovu, ona je posle tregedije Kosovske mogla izgledati kao nadgrobni spomenik slave i veličine srpske, kao mauzoleum, podignut nad sahranjenom slobodom i samostalnošću države srpske.“
Manastir je predstavnik Moravske škole poslednje epohe srpskog Srednjeg veka i više puta predstavljao je utičšte u teškim vremenima, koja ga nisu zaobišla i zbog kojih je više puta rušen, paljen i napuštan, ali uvek iznova obnavljan.
Takođe, iz ovog mesta potiče i jedan dokument posvećen upravo Ravanici, a koji ima veoma veliki istorijski i dokumentarni značaj. Reč je o Ravaničkoj povelji iz 1381. godine. Ona je značajna jer je potpuno originalna, specifična i oslikava Lazarevu ideologiju, ali i jer su u njoj sačuvani i zabeleženi mnogi podaci relevantni za mesta i ljude koji su tada naseljavali poručije današnjeg Pomoravlja.
Poseban značaj ona je imala, a ima ga i danas, i kao mesto na kojem počivaju mošti kneza Lazara.
„Od trenutka kada su u taj manastir prenete kneževe mošti sa Kosova 1391., smisao Ravanice je knez Lazar. Smrt vladara u bici na Kosovu mučenička, ali i kao trijumf jednoga novog koliko univerzalnog, sveprisutnog i hrišćanskog, toliko i narodnog, srpskog martirijuma. Kult nastaje odmah, i prateći Lazareve mošti i njihovu prenosu u Ravanicu, postaje ravanički kult“ – navodi Dimitrije Bogdanović u knjizi „Manastir Ravanica: spomenica o šestoj stogodišnjici.
Sve ove činjenice, ali i mnoge druge, poput te da je u manastiru boravio i Sveti Prepodobni Romilo Ravanički, gde se i danas nalaze njegove mošti, kao i to se iza patnje monaha i rušenja manastira krije priča o nastanku Male Ravanice na Fruškoj Gori ukazuju na širok istorijski uticaj i značaj koji je Lazareva zadužbina imala na oblikovanje pravoslavlja i kulturnog identiteta Srba.
Još važnije je i to što uticaj nije samo istorijski, već postoji i danas. Naime, od 1946. godine Ravanica je ženski manastir čije se monahinje bave izuzetnim očuvanjem i negovanjem tradicije i vere, kao i humanitarnim radom, pomažući i brinući o deci sa smetnjama u razvoju u sklopu manastira Sveta Petka u selu Izvor kod Paraćina. Manastir je danas mesto okupljanja vernika iz Srbije, ali i čitavog sveta, naročito u periodu obeležavanja Vidovdana i tokom hramovne slave, Sv. Vaznesenja Gospodnjeg.