Projekat podržala Opština Paraćin, po Konkursu za sufinansiranje projekata u oblasti javnog interesa za 2023. godinu
Pre 115 godina, na temeljima izgorele Minhove Tekstilne fabrike u Paraćinu podignuta je, Srpska fabrika stakla. Nastala je iz domaćeg akcionarskog kapitala, a grupu beogradskih trgovaca koji su bili prvi vlasnici fabrike predvodili su Milivoje Popović i Sava Savić koji je bio i narodni poslanik. Prvo je podignuta jedna staklarska peć od 14 lonaca za ručnu proizvodnju koja je zaposlila oko 350 radnika u proizvodnji šupljeg i presovanog stakla. Većina radnika je došla iz Češke, ali i iz tek zatvorene fabrike Nacka Jankovića u Jagodini. Nacrt za fabriku napravio je profesor umetničke škole Josif Kovačević koji je putovao u Češku predstavljajući se kao trgovac staklom, posmatrao kako izgledaju češke fabrike, skicirao sve što je tamo video (mašine, prostore) i na osnovu sećanja napravio skicu buduće paraćinske staklare. U prvim godinama postojanja fabrika je širila svoju proizvodnju.
Veličinu ove srpske industrije ilustruje i činjenica da je za potrebe proizvodnje na Crnici 1911. izgrađena elektrana, koja je viškom električne energije snabdevala deo Paraćina (i prvi bioskop), a 1912. instalirana je i hidroelektrična centrala koja je „davala besplatnu motornu snagu za rad fabrike, a noću obezbeđivala osvetljenje varoši”. Međutim, rat i ratna razaranja nisu išla u prilog očekivanim investicijama. Tokom rata fabrika je opljačkana i gotovo opustošena. Tek 1922. godine se obnavlja proizvodnja stakla. Fabrika počinje da proizvodi kristalno staklo, uvodi se ručno-mašinska proizvodnja i proširuje asortiman na presovane čaše, tanjire, svećnjake, vaze.
Foto: Autor Milivoje Milence Ilić, paracin.autentik.netBeogradska zadruga koja je 1913. godine preuzela fabriku, prodaje 1928. godine staklaru braći Abel, koji su bili vlasnici nekoliko fabrika stakla u Hrvatskoj i Sloveniji. Srpska fabrika stakla se podređuje drugim Abelovim fabrikama i zastaje u razvoju.
Foto: .Staklara ubrzo ponovo menja vlasnika i 1934. biva pripojena društvu „Hrastnik” – Ujedinjene tvornice stakla, Zagreb. Fabrika tridesetih godina doživljava svoj maksimum, koji je zaustavila svetska ekonomska kriza, što dovodi do redukcije proizvodnje na polovinu. Ponovo uspeva da se obnovi i da poveća proizvodnju, ali njen rad opet otežava i redukuje Drugi svetski rat. Najinteresantnije svedočanstvo o staklari daje uvid u proizvodnju stakla i njegovu obradu. U svom asortimanu pre Drugog svetskog rata staklara je imala oko 1.300 artikala, presovanog i duvanog stakla. Najviše se proizvodilo ambalažno staklo, za upotrebu u trgovini, ugostiteljstvu i privredi (boce, tegle, čaše i sl.). Najstarije staklarske tehnike bile su livenje stakla u kalupe, presovanje i duvanje (u kalupu i slobodno). Paraćinska staklara je proizvodila i predmete od kristalnog stakla u boji, tzv. iberfang. Po ovome je bila poznata kao jedina staklara u Jugoslaviji, i jedna od retkih u Evropi.
