Drenovčanin, jedini srpski general koji je poginuo u Prvom svetskom ratu. U narodu poznat kao „Pomorski vojvoda“
Projekat podržala Opština Paraćin, po Konkursu za sufinansiranje projekata u oblasti javnog interesa za 2019. godinu
Ilija Gojković je rođen u Drenovcu, selu kod Paraćina, 2. avgusta 1854. godine. Zavšio je osnovnu školu u selu Sikirica, a nakon toga upisao kruševačku Gimnaziju. Već sa 16 godina, nakon samo dva završena razreda gimnazije, kao dobrovoljac stupa 1870. u vojsku Kneževine Srbije. Kako je bio među retkim koji su bili pismeni u vojsci, brzo je napredovao.
Kako nije završio vojnu školu, njegova karijera otpočela je pozicijom pisara i činom kaplara. Nakon nekoliko godina mukotrpnog rada i istrajnosti, 1876. dodeljen mu je prvi oficirski čin – čin potporučnika pešadije.
Od tog trenutka njegov napredak u vojsci kreće ubrzano uzlaznom putanjom, pre svega jer je sa izuzenom pažnjom i posvećenošću radio na usavršavanju svog vojnog znanja kroz praćenje svih inovacija na poljima tehnike i taktike ratovanja. Čin generala dodelio mu je kralj Milan Obrenović.
Njegova karijera imala je kratku pauzu jer je naslednik Milana Obrenovića, Aleksandar Obrenović, sve komandante koje je njegov otac postavio poslao u prevremenu penziju 1901. godine. Međutim sa Majskim prevratom, Ilija Gojković ponovo stupa u aktivnu službu 1903. godine. U to vreme bio je komandant Dunavske pešadijske brigade.
Ilija Gojković bio je i ministar vojni za vreme Pašićeve vlade. On je na to mesto postavljen 1909. godine, ali se na njemu zadržao svega godinu dana. Razlog za to je, navodno, to što ga poslanici nisu podržali u odluci da vojska pribavi nove brodske topove, za koje je smatrao da su neophodni, te je odlučio da podnese neopozivu ostavku.
Uloga u ratovima
Gojković je učestvovao kao dobrovoljac u Srpsko-turskim ratovima u kojima je od 1877. do 1878. komandovao bataljonom. U Prvom balkanskom ratu bio je komandant Moravske divizije prvog poziva. Sa njom je svoje vojno umeće iskazao u oslobođenju Kumanova, Prilepa, kao i u Bitoljskoj i Blegalničkoj bici.
I u Prvom svetskom ratu komandovao je Moraskom divizijom koja se istakla u bitkama na Ceru i Kolubari. U Cerskog bici zauzeo je vrh Iverka, što je uzrokovalo povlačenje austrougarske vojske. Od 1915. preuzima komandu nad Timočkom vojskom koju uspešno predvodi u borbama kod Kačanika.
„On je jedan od najvećih i najpoznatijih oficira naše vojske u Velikom ratu. Zanimljivo je da nije završio vojnu školu a stigao je do čina generala, što je po tadašnjim propisima bila moguća ali nesvakidašnja pojava, što svakako svedoči o njegovim sposobnostima i ličnim i profesionalnim.
Čovek je bio komandant Morsvske divizije prvog poziva, a u okviru te divizije je bio čuveni drugi pešadijski puk „Knjaz Mihajlo“, poznat kao „Gvozdeni puk“, te se može reči da je jedna elita srpske vojske bila pod komandom Ilije Gojkovića, Paraćinca“ – kaže Srđan Mišković, istoričar iz Paraćina.
General je sa srpskom vojskom i narodom preživeo albansku golgotu i povukao na Krf. Odatle je, uz saglasnost vrhovne komande, zbog bolesti prebačen na lečenje u Francusku.
Smrt generala
Posle oporavka u Frnacuskoj Ilija Gojković je odlučio da se vrati u svoju jedinicu, kako bi učestvovato u pripremanju srpske vojske za proboj Solunskog fronta. Na povratku iz Francuske ka Grčkoj, krstarica „Minas“ u kojoj se nalazio legendarni komandant Moravske divizije je u blizini Sicilije, torpedovana. Nju je gađao nemački sumaren U-39 kojim je komandovao Valter Frostman. Ilija Gojković je tom prilikom odbio da se preda neprijatelju, a svedoci su tvrdili da je ubijen u čamcu za spasavanje, koji je potom potonuo u Jonskom moru. Bilo je to 15. februara 1917.
„Stradao je junački, onako kako je i živeo, kako je i radio. Kao generalu, nemci su mu ponudili da ga evakuišu i da se preda. On je to odbio, čak je otvorio vatru na nemačku podmornicu i u toj borbi je i izgubio život“ – objašnjava istoričar Mišković.
Ovaj Paraćinac, jedini je srpski general koji je poginuo na bojnom polju u Velikom ratu. Iako nikada nije stekao čin vojvode, zbog svog herojskog čina i junačke pogibije mnogi su o njemu pričali kao o „pomorskom vojvodi“.
General je imao čak devetoro dece – petoricu sinova i četiri kćerke. Prema nekim izvorima, najstariji sin, Vojislav, bio je deo organizacije „Crna ruka“.
Danas, u znak sećanja na „pomorskog vojvodu“ takmičenje u daljinskom jahanju na Ljubičevskim konjičkim igrama nosi njegovo ime, a ulica generala Ilije Gojkovića pored Paraćina, postoji i u njegovom rodnom mestu, Drenovcu, kao i u Nišu i Požarevcu.