Projekat podržala Opština Paraćin, po Konkursu za sufinansiranje projekata u oblasti javnog interesa za 2023. godinu
Poslednju fabriku stakla u predratnom periodu osnovao je Milivoje Popović, beogradski trgovac staklom. Bila je to Srpska fabrika stakla u Paraćinu. Podignuta je tokom 1907-1908. godine na mestu tekstilne industrije braće Minh koja je delimično izgorela u požaru 1904. godine. Sačuvana fabrička infrastruktura, naročito parna centrala, olakšala je pokretanje proizvodnje stakla. Od tada do danas fabrika je često menjala vlasnike. Tokom 1911. godine vlasništvo nad njom preuzima Beogradska zadruga i započinje proces njene modernizacije. Međutim, povoljne razvojne tendencije često su zaustavljali ratovi, nepovoljni trgovinski sporazumi i kompenzacioni aranžmani i konstantan nedostatak radne snage za rad u staklarskoj industriji. Po isteku povlastice, tokom 1928. godine, Srpsku fabriku stakla preuzimaju braća Abel, i tako postaju vlasnici svih staklara na teritoriji Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca, potom Kraljevine Jugoslavije. Oni je pridružuju svom konzorcijumu „Sjedinjenim tvornicama stakla“ i sprovode najveću specijalizaciju industrije stakla na teritoriji Kraljevine Jugoslavije.
Foto: sfsparacin.com
Foto: sfsparacin.comSrpska fabrika stakla postaje najznačajnija fabrika za proizvodnju luksuznog šupljeg stakla za ugostiteljstvo i ambalaže za Vardarsku, Moravsku i Zetsku banovinu. Fabrika beleži značajan razvoj, ali ga delimično usporava prvo agrarna kriza početkom 30-ih godina prošlog veka, a potom izbijanje Drugog svetskog rata. Posle Drugog svetskog rata fabrika je konfiskovana i postala je državo preduzeće. Ukrupnjavanje nacionalizovane industrije odvijalo se po modelu planske privrede, a razvoj staklarstva bio je definisan petogodišnjim planovima razvoja. Fokus novih vlasti bio je na automatizaciji proizvodnje, povećanju produktivnosti i što većem obimu proizvodnje ambalažnog stakla. Otvorene su nove fabrike ili pogoni u Zaječaru, Alibunaru, Prokuplju, Straži i Skoplju. Opsluživali su potrebe jugoslovenskog tržišta, ali je proizvodni proces bio zaokružen samo u Paraćinu. Srpska fabrika stakla bila je u Jugoslaviji najveća po broju zaposlenih (i do 4.600) i po proizvodnji, koja je činila skoro 50% ukupne jugoslovenske proizvodnje (Ekonomski biro 1972). Ponos i nada radničkog samoupravljanja, zaštićena od konkurencije i finansirana povoljnim državnim kreditima, sve do kraja 70-ih godina bila je primer uspešnosti radničkog samoupravljanja. Međutim, početkom 80-ih godina razvoj domaće privrede oslonjen na inostranu akumulaciju dovodi do ekonomskog nazadovanja, smanjuju se produktivnost rada i zarade, opadaju radna motivacija i učinak, a snižavanje kreditnog rejtinga zemlje uzrokuje finansiranje investicija iz komercijalnih (nepovoljnijih) kredita, što dodatno ubrzava spiralu ekonomske krize (Vuković 2011).
