Institucija zadužena za očuvanje kulturrne i istorijske baštine Paraćina koja postoji od 1977. godine.
Projekat podržala Opština Paraćin, po Konkursu za sufinansiranje projekata u oblasti javnog interesa za 2019. godinu
Kako bi se istorijski događaji, dokumenta, artifakti sačuvali od zaborava svaki grad mora imati instituciju zadužanu za njihovo prikupljanje i održavanje. U Paraćinu je ovaj zadatak ozbiljni pripao Zavičajnom muzeju. Odluka o njegovom osnovanju doneta je 1975. godine, iako je još 1947. postojala inicijativa za tako nešto.
Dve godine kasnije, 1977. u čuvenu „Ružićevu kuću“ u tadašnjoj ulici Maksima Gorkog useljava se prva zbirka muzejskih eksponata i tim činom Muzej dobija svoj dom. Ovu zbirku, odnosno osnovu za konstruisanje muzeja činila je zbirka koja se nalazila u Osnovnoj školi „Radoje Domanović“. Ona „je nastala predanim zalaganjem nekolicine entuzijasta amatera na čelu sa prof. Momirom Jezdićem. Iako su arheološki predmeti skoro redovno prikupljani bez kriterijuma koje nalaže muzeologija, dužni smo da vrednim entuzijastima odamo priznanje za njihov uporan rad.“ – stoji na stranici Zavičajnog muzeja.
Godinu dana kasnije pristupilo se adaptaciji „Ružićeve kuće“ prema potrebama muzeja, bogaćena je zbirka, a postavljene su i izložbe i odeljenja za istoriju, arheologiju, etnologiju i istoriju umetnosti. Muzej je svečano otvoren tri godine od iniciranja ideje, odnosno 1978. godine, na dan oslobođenja grada, 13. oktobra. Godinu dana kasnije imao je i prvu izložbu. Prvi radnici u muzeju bili su arheolog Marin Brmbolić i radnik u tehničkoj službi Miroslav Matić.
Od 1990. godine, promenom zakona, muzej u Paraćinu postaje Zavičajni muzej i zvanično dobija zadatak zaštite umetničko-istorijskih dela na teritoriji Opštine Paraćin.
Ružićeva kuća
Dom Zavičajnog muzeja u Paraćinu je čuvena “Ružićeva zgrada”, koja se nalazi u nekadašnjoj ulici Maksima Gorkog, današnjoj Tome Živanovića (broj 17). Ona sama ima veliku istorjsku vrednost jer je bila prva dvospratnica u Paraćinu, podignuta između 1870. i 1875. Nju je podigao izvesni Petar Ružić, koji je bio odbornik i sudija. O njoj na sajtu Zavičajnog muzeja stoji:
“Zgrada je sagrađena kao jedan od prvih spratnih objekata u Paraćinu sa elementima neoklasicizma, što je bio čest slučaj sredinom 19. veka u Srbiji. Petar Ružić, viđeniji građanin varoši paraćinske, bio je veliki zagovornik razvoja prosvete u Paraćinu pa i šire. Tako je na njegov zahtev Ministarstvo prosvete odobrilo otvaranje prve dvorazredne gimnazije u Paraćinu, „Realčice“ 1878. godine.”
Kako se isticala i veličinomm i lepotom, često je menjala namenu i funkciju. Tokom Prvog srpsko-turskog rata sližila je kao privatna bolnica. Nakon ratova , bila je dom Gimnazije, a zatim i Ženske zanatske škole koju je osnovalo “Kolo srpskih sestara” 1910. godine
“Čemu je zgrada služila tokom Prvog svetskog rata nema podataka. od 1919. godine u prostorije Ružićevog zdanja vraća se škola gde u kontinuitetu boravi do 1929. godine kada zgradu za svoje potrebe preuzima vojska.” – piše na sajtu Zavičajnog muzeja.
Nakon ovog perioda sve do 1977. namena ove zgrade biva stalno menjana. Bila je škola, vojna zgrada, stambena jedinica, Urbanistički zavod… Od novembra 1984. proglašena je za kulturno dobro – spomenik kulture.
Muzej danas
Prema podacima Ministarstva kulture i informisanja Republike Srbije, u Zavičajnom muzeju „Paraćin“ danas radi petoro ljudi. Direktor muzeja je Branislav Stojanović. Eksponati, materijali i dokumenta raspoređena su u okviru tri odeljenja: arheologije, istorije i etnologije.
Stalnu postavku odeljenja za arheologiju čina paleontološka, praistorijska, kao i antička i srednjevekovna arheologija i numizmatika. U nadležnosti ovog odeljenja je pedesetak registrovanih lokaliteta u Opštini Paraćin. Među njima su Slatina kod Drenovca, Turska česma, antičko naselje Sarmates, Momčilov grad, Petruška oblast… Odeljenje sarađuje sa Arheološkim institutom iz Beograda i Zavodom za zaštitu spomenika kulture iz Kragujevca, sa kojim je osnovalo arheološku radionicu koja ima za cilj istraživanje arheoloških lokaliteta ovog podneblja.
Radno vreme muzeja je od 8 do 20 časova radnim danima, broj telefona 035/562-035, mejl adresa info@muzejparacin.rs a sajt http://www.muzejparacin.rs. Takođe, aktuelnosti u vezi sa Zavičajnim muzejom se mogu pratiti i na njihovoj fejsbuk stranici. |
Zbirku odeljenja za istoriju čine artefakti, fotografije i dokumenta političke, privredne, kulturne, vojne, sportske, gradske i moderno-numizmatičarske istorije. Ovo odeljenje poseduje zbirku od preko 500 razglednica i fotografija starog Paraćina, velike količine dokumenata i plakata iz raznih sfera života opštine, kolekciju satrog oružja…
Za kulturne specifičnosti i prezervaciju kulture Paračina i njegovih sela zaduženo je odeljenje za etnologiju. O njen fond spadaju proizvodi Srpske fabrike stakla kao i predmeti, posuđe, alati, oruže, nošnja karakteristična za ovaj kraj. Pored ova tri dela muzeja on ima i konzervatorsku radionicu, kao i muzejsku biblioteku koja ima više od 3000 stručnih radova i časopisa.
U Zavičajnom muzeju „Paraćin“ česte su i izložbe gostujućih postavki, a nije neobično da se na spratu „Ružićeve kuće“ održe i kavlitetne debate, predavanja i promocije knjiga.
